Oude landkaarten van de Molukken 

In de 16e, 17e en 18e eeuw verstond men onder de Molukken slechts Halmahera en de omringende kleinere eilanden. Het was het gebied van de vorstendommen van Ternate en Tidore. Thans is de naam Molukken van toepassing op veel groter gebied, namelijk op alle eilanden tussen Celebes en Timor enerzijds en Nieuw Guinea anderzijds (kaart). Met andere woorden: de voormalige VOC gewesten Ambon en Banda worden thans ook tot de Molukken gerekend. Omstreeks 1600 waren de Molukken in eigenlijke zin belangrijk voor de VOC vanwege de kruidnagelen. De vorst van Ternate, in wiens gebied de meeste kruidnagelen geproduceerd werden, verkeerde in oorlog met de Portugezen, die op hun beurt weer bondgenoten waren van Tidore. De VOC bedong derhalve al spoedig een exclusief leverantiecontract met Ternate in ruil voor militaire steun. In 1605 verdreven de VOC en Ternate de Portugezen uit Tidore. Men had echter te vroeg gejuicht. Een jaar later werd een groot deel van Ternate bezet door een Spaanse expeditiemacht, afkomstig uit Manilla. De VOC op haar beurt bouwde in 1607 een groot kasteel op Ternate ter bescherming van haar eigen belangen en die van de vorst.

In de decennia na de deling van Ternate in een Spaanse en Nederlandse invloedssfeer werd er veelvuldig gevochten in de Molukken. Gaandeweg wisten de Nederlanders de situatie naar hun hand te zetten en de Spanjaarden, die minder goed bevoorraad werden, in het defensief te dringen. In 1662 ontruimden de Spanjaarden de Molukken, omdat zij hun troepen nodig hadden voor de verdediging van de Filippijnen, waar men toen vreesde voor een aanval uit China. De kruidnagelcultuur had van al deze oorlogen zeer te lijden. Reeds vóór die tijd was de vorst van Ternate door dynastieke perikelen zeer van de VOC afhankelijk geworden. Tijdens een opstand in 1652 ging hij tegen betaling accoord met een totale uitroeiing van de kruidnagelcultuur. In 1657 volgde zijn collega van Tidore. Alle nog resterende kruidnagelbomen in het gewest werden nu omgehakt. Een poging van de vorst van Ternate om zich van het knellende keurslijf van de VOC te ontdoen, omstreeks 1680, eindigde met een nederlaag. De Molukken bleven daarna rustig tot het einde van de 18e eeuw, toen in Tidore een anti-Nederlandse beweging ontstond onder leiding van prins Nuku, die de VOC met steun van zeerovers en Engelse wapens het leven zuur maakte.

De hoofdvestiging van de VOC was het kasteel Oranje, gelegen op Ternate. Verder waren er een aantal kleinere vestingen in het gebied. Hier en daar hadden de Portugezen en Spanjaarden ook groepen inheemsen tot het katholicisme bekeerd. De VOC bracht deze mensen meestal tot het protestantisme. Dit gebeurde onder andere in Batjan, Sangihe en de Minahasa. De Minahasa, de noordelijke punt van Celebes, was sinds 1679 aan het Nederlandse gezag verbonden. De reden voor deze interesse was dat dit gebied wegens haar rijstproductie voor de voedselvoorziening van de Molukken van belang werd geacht.

Bekijk hier een aantal van onze prachtige oud landkaarten van de Molukken:

 Molukken

Molukken